فاشیست یعنی چه؟

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در مجادله یا صحبتی از کلمه‌ی «فاشیست» به عنوان یک فحش سیاسی استفاده کرده باشید، یا شاید کسی را در چنین موقعیتی دیده‌ باشید. واقعیت این است که اگر به ریشه‌ی لغوی کلمه‌ی «فاشیسم» یا «فاشیسمو» برگردیم، مفهوم توهین‌آمیزی در آن پیدا نمی‌کنیم. بار منفی و شریرانه‌ی این کلمه ناشی از برداشت تمامیت‌خواهانه‌ی سردمداران و طرفداران فاشیسم از این مفهوم، از زمان تعریف آن توسط بنیتو موسولینی تا به امروز است. کاربرد این کلمه به حدی گنگ است که داد نئوفاشیست‌ها را هم درآورده. آن‌ها از اینکه هر نوع سیستم سیاسی تمامیت‌خواه و هر رفتار تمامیت‌خواهانه‌ای را فاشیست و فاشیستی خطاب می‌کنند شکایت دارند. برای نمونه در مانیفست یک گروه تندروی یونانی به نام «طلوع طلایی» ضمن اعتراض به این اختلاط، ذکر شده که تنها چسباندن خصوصیاتی همچون خشونت، سرکوبگری، شر و دیکتاتوری می‌تواند فاشیسم را چیزی حتی برابر با رژيم‌های کمونیستی تعریف کند. این در حالی‌ست که در ذات، این دو تفکر فاصله‌ی بی‌نهایتی با یکدیگر دارند. در این مطلب کوتاه تمرکزم بر ریشه‌ی لغوی فاشیسم خواهد بود.

ریشه‌ی کلمه‌ی فاشیسم

«فاشیسم» که معادل ایتالیایی‌اش «فاشیمو» است، اولین بار توسط بنیتو موسیلیتی، بنیان‌گذار رژیم فاشیستی ایتالیا به عنوان یک تعریف سیاسی جدید مورد استفاده قرار گرفت. او فاشیسم را حاصل پیوند حکومت و بنگاه‌های اقتصادی می‌دانست. او افراد را به عنوان مهره‌هایی در دستگاه عظیم قدرت تعریف کرد؛ افرادی که ارزش‌شان تنها در تقویت حکومت و کمک به اقتدارش تعریف می‌شود.

بهتر است یک روز مثل شیر زندگی کنیم تا صد سال مثل یک گوسفند.

موسولینی

استفاده‌ی موسولینی از کلمه‌ی «فاشیست» در نامگذاری حزبش به هیچ وجه تصادفی نبود. ریشه‌ی لغوی فاشیسم فِیسز یا به ایتالیایی فاشی است. فِیسز به معنی گروهی از شاخه‌های چوبی است که با طنابی به هم بسته شده‌اند. در بعضی بازنمایی‌های تصویری از میانه‌ی فِیسز تبری بیرون آمده است. در حالی که این تصویر نمادی از دادرسی در رم باستان بود، در دنیای مدرن به نماد قدرت جمعی تبدیل شد.

جالب اینجاست که در فرهنگ پزشکی فِیشیا به پرده‌هایی گفته می‌شود که اعصاب و عروق و ماهیچه‌ها را در بر‌گرفته‌اند. موسولینی اما تعبیر سیاسی متفاوتی از این مفهوم را مطرح کرد. او انسان‌ها را شاخه‌هایی پراکنده فرض کرد از طریق فاشیسم که نقش نواری متحد کننده را بازی می‌کند به هم پیوسته و در نتیجه‌ی اتحادشان به نیرویی یگانه بدل می‌شوند. نیرویی که می‌تواند جهان را تسخیر کند و نوع برتری از مفهوم «ملت» را به وجود آورد.

حقیقت این است که انسان‌ها از آزادی خسته‌اند.

موسولینی

موسولینی از این لغت در تعریف و نامگذاری «حزب ملی فاشیست» استفاده کرد. با این حال بسیاری کشورها و سازمان‌ها نماد فِیسز را در طراحی نشان‌های بصری‌شان به کار برده‌اند. نمادهایی که همین امروز هم فارغ از تعابیر فاشیستی‌شان در حال استفاده‌اند. این نمادها به نحوی نشان‌دهنده‌ی این امرند که با وجود اینکه «فاشیست» همچنان می‌تواند یک فحش سیاسی به حساب بیاید، ریشه‌هایش در فرهنگ‌ها و بسترهای مختلف، معانی متنوعی از برتری قدرت جمعی نسبت به ارزش‌های فردی را عرضه می‌کنند. معانی‌ای که در نهایت می‌توانند نشان از تاکید بر ارزش‌های جمعی، قومی، یا ملی باشند.  موارد زیر تنها نمونه‌های معدودی از انبوه این نشانه‌هاست.

 

 

بیشتر بخوانید:

چهارده ویژگی نظام‌های فاشیستی

یک جامعه‌ی فاشیست | فاشیسم چگونه عمل می‌کند؟ – قسمت دوم

فاشیسم چگونه عمل می کند؟ – قسمت سوم

ده نقل قول درباره‌ی فاشیسم